Omurga Daralması (Spinal Stenoz)

Bu makalede güncel tıp literatürü kullanılarak, omurga daralmasına sahip olan hasta ve yakınları için kolay anlaşılabilir ifadeler kullanılarak bilgilendirme yapılması amaçlanmaktadır.

Omurga daralması nedir?

Omurganın bir çok görevi vardır. Bunlar arasında en önemlisi omurilik ve sinir köklerini koruma görevidir. Bu nedenle omurga içeresinde sinirlerin bulunduğu koruyucu kanal görevi gören boşluklar vardır. Omurga daralması, omurga kanalı ve omurlar arası açıklık gibi boşlukların daralmasını ifade etmektedir. Bu darlıklar nedeniyle omurilik ve sinir köklerinde bası ve hasarlanmalar oluşabilmektedir.

Omurga temel olarak üst üste dizilmiş omur kemikleri tarafından oluşturulur. Omurganın temel olarak 3 bölümü vardır: boyun, sırt ve bel. Omurga darlığı her 3 bölümde görülebilir ancak bel ve boyun bölgesinde görülmesi daha sıktır. Sırt bölgesinde omurga daralması görülmesi oldukça nadirdir.

Erişkin insanlarda omurga ve omuriliğin boyları birbirine eşit değildir. Boyun uzaması sırasında omurilik omurga kadar uzamaz. Omurilik omurganın boyun ve sırt bölgesinde mevcut iken, bel bölgesinin üst kısmında sonlanmaktadır. Boyun ve sırt omurgası darlıklarında omurilik ve sinir kökleri basısı nedeniyle görülen şikayetler ortaya çıkarken, bel omurgası daralmalarında sinir kökü basısı şikayetleri ortaya çıkar.

Omurga daralması nasıl sınıflandırılır?

Omurga darlıkları görüldükleri anatomik bölgeye göre ve oluşma nedenlerine bağlı olarak 2 farklı şekilde sınıflandırılabilir. Anatomik olarak omurga kanalı darlığı (dar kanal) ve omurlar arası açıklık darlığı (foraminal stenoz) ayrım yapılmaktadır.

Oluşma nedenleri açısından ise doğumsal ve sonradan kazanılanlar olarak ayırabilir. Doğumsal olarak her hangi bir nedene bağlı olmadan (idiopatik) ortaya çıkabileceği gibi, akondroplazi hastalarında görülebilmektedir. Kazanılmış omurga daralması ise çoğunlukla yaşa bağlı olarak omurganın da yaşlanması ile ortaya çıkan bozulmalar (dejenerasyon) nedeniyledir. Günlük pratikte en sık ileri yaşa bağlı olarak görülen omurga darlığına rastlanılmaktadır.

Omurga darlığı sıklığı nedir?

Omurga daralması görülme sıklığı oldukça yüksektir. Genç hastalar üzerinde yapılan bir araştırmada kişilerin %4.7’sinde ılımlı ve %2.6’sında mutlak omurga darlığı bulgularına rastlanılmıştır. Bununla birlikte 40 yaş ve üzerinde bu oranlar %20 (ılımlı) ve %4(mutlak) iken, 60-69 yaş grubunda sırasıyla %47.2 (ılımlı) ve %19.4 (mutlak) olarak saptanmıştır. Başka bir çalışmada ise 70 yaş üzerindeki kişilerin %80’ninde radyolojik inclemelerde çeşitli derecelere daralma bulgularına rastlanılmıştır. İstatistiklerden anlaşılabileceği gibi omurga darlığı yaşla birlikte artan bir durumdur. Ancak bu kişilerin büyük bölümünde ya her hangi bir bulguya rastlanılmamaktadır (asemptomatik) veya şikayetler orta ve hafif düzeyde olup herhangi bir ileri cerrahi tedavi gerektirmemektedir.

Omurga daralması neden oluşur?

Omurganın ön kısmında omur kemikleri arasında disk adı verilen eklem görevinde yapılar bulunur. Bu yapılar iki omur kemiğinin arasında bir boşluk olmasını sağlarlar. Yaşla birlikte bu yapılarda görülen bozulmalar sonucunda bu mesafede azalma meydana gelebilir. Bu durum omurganın arka kısmına düşen yükün artmasına neden olmaktadır. Omurganın arka kısmında bulunan omurganın sabit kalmasını sağlayan yapılardan faset eklemlerde zaman bozulmalar ve kanala doğru bozularak büyümeler ve kemik çıkıntılar oluşabilmektedir. Ve azalan yükseklik omurgada kemik yapı ve omurilik zarı arasında bulunan sarı bağın hem katlanmasına, hem de bozularak büyümesine neden olmaktadır. Tüm bu etkenler nedeniyle omurga kanalı hem önden hem de arkadan daraltılmakta, bu durum bel bölgesinde oluşursa belde (lomber) dar kanal, boyun bölgesinde oluşursa ise boyunda (servikal) dar kanal olarak adlandırılan rahatsızlıklar ortaya çıkmaktadır. Bu bozulmalar eğer boyunda oluşursa boynun doğal eğiminin bozulmasına ve boynun düzleşmesine neden olabilmektedir.

Omurga daralması hastada hangi belirti ve bulgulara neden olur?

Bel bölgesinde (lomber) omurga daralması yürürken veya uzun süre ayakta durmakla ortaya çıkan belden kalçalara ve bacaklara yayılan uyuşukluk, güçsüzlük, ağrı ve rahatsızlık hislerine neden olabilmektedir. Bu şikayetler oturarak dinlenmekle ve öne doğru eğilmekle azalmaktadır. Bazı hastalar yürümede zorlandıklarını ancak öne eğilerek bisiklet kullanabildiklerini tarifler. Yürümenin başlangıcında belirgin şikayetleri yoktur. Ancak belirli mesafe gidildikten sonra şikayetler belirginleşmektedir. Ağrısız yürüme mesafesi darlığın şiddeti arttıkça azalabilmektedir. Bazı ileri darlıklarda ise sini istirahatte dahi ağrı görülebilir. Eğer omurga darlığına, omurga kayması eşlik ediyorsa hareketle ortaya çıkan bel ağrısı başlıca bulgu olabilmektedir.

Boyun bölgesinde (servikal) görülen omurga daralmasında ise sinir köklerinin basısı sonucu kollarda ağrı ve bu bölgede bulunan omuriliğin etkilenmesine bağlı bulgular ortaya çıkmaktadır. Kollarda görülen ağrılar elektrik çarpması gibi olabilmektedir. Bununla birlikte anahtar ile kapı açma ve daktilo ile yazı yazma gibi ince hareket gerektiren işlerde beceriksizlik, yürürken ve ayakta dururken dengede zorlanma ve buna bağlı olarak ayak açıklığını arttırarak hareket etme, denge bozukluğu ve buna bağlı arada düşmeler görülebilmektedir.