Beyin Damar Anevrizmaları: Hastaların bilmesi gerekenler

Genel Bakış

Beyin anevrizması, beyni besleyen kan damarının duvarında balon benzeri küçük bir şişliktir. Belirtiler genellikle anevrizma yırtılana kadar ortaya çıkmaz. Hastalar daha sonra genellikle "hayatımın en kötü baş ağrısı" olarak tanımladıkları şiddetli baş ağrısının bir anda başlangıcını yaşarlar. Beyin anevrizmasına bağlı beyin kanaması yaşadığından şüphelenilen bir kişi derhal tıbbi yardım almalıdır. Tedavi seçenekleri arasında ameliyat, endovasküler prosedür veya küçük, yırtılmamış bir anevrizma için gözlem yer alır.

Beyin damar anevrizmasi nedir?

Beyin anevrizması, beyni besleyen damarların duvarında oluşan balon benzeri küçük bir şişliktir. Damar duvarındaki tabakaların zayıflamasının bir sonucudur. Bu şişkinlik kanla dolar ve eğer yırtılırsa beyin kanaması ile sonuçlanır. Bu kanama sinirlere ve beyin dokusuna baskı yaparak nörolojik bulgulara neden olabilir. Kanama olmadan da anevrizmanın şişliğin basısı nedeniyle çeşitli bulgular ortaya çıkabilir. Beyin anevrizmaları serebral veya intrakraniyal anevrizmalar olarak da adlandırılabilir.

Beyin anevrizması belirtileri nelerdir?

Anevrizmalar şişlik oluşturarak yakındaki sinirlere ve beyin dokusuna baskı yaparak çeşitli bulgulara neden olabilir. Bunlar anevrizmanın yerleşim yerine göre farklılık gösterebilir. Göz hareketlerinde bozulma, görme kaybı, uyuşma ve güç kaybi görülebilir. Bununla birlikte çoğu hastada anevrizma yırtılana kadar herhangi bir bulgu görülmez. Bu yırtılma beyni çevreleyen örümceksi(araknoid) zar ile beyin arasında bulunan, subaraknoid boşluk olarak isimledirilen, aralığa kanamaya neden olur. Bu kanama genellikle beyinde yaygın bir kanamadır ve subaraknoid kanama (SAK) olarak isimlendirilir. Hastalar "hayatlarının en kötü baş ağrısı" olarak tanımladıkları birden başlayan şiddetli baş ağrısı yaşarlar. Beyin kanaması geçirdiğinden şüphelenilen bir kişi derhal tıbbi yardım almalıdır.

Yırtılmış bir anevrizmanın diğer muhtemel belirtileri şunlardır:

• Şiddetli baş ağrısı

• Kısa süreli bilinç kaybı

• Mide bulantısı ve kusma

• Görme sorunları

• Konuşma sorunları

• Kafa karışıklığı veya halsizlik

• Vücudun bir tarafında felç veya güçsüzlük

• Nöbetler

• Bilişsel işlevlerde veya ruh halinde ani değişiklikler

• Koma

Bir anevrizma yırtılmasından salınan kan, beyin dokusuna zarar verebilir ve beyindeki kanın konumuna bağlı olarak çeşitli bulgulara neden olabilir. Kanama ayrıca kafa içindeki basıncı da artırabilir. Kan, beynin boşluklarının (ventriküller) etrafındaki ve içindeki normal beyin omurilik sıvısının akışını ve emilimini engelleyebilir, bu da ventriküllerin genişlemesine ve hidrosefali olarak bilinen bir duruma neden olabilir.

Yırtılmış bir anevrizmadan gelen kan, beyni besleyen çevre atardamarlarla karşılaştığında bu damarların kasılması ile sonuçlanan ve vazospazm olarak bilinen bir duruma neden olabilir. Etkilenen arter, sızan kana tepki olarak daralır, bu da beyin dokularına oksijen taşınmasını azaltır ve felç ve beyin hasarına neden olabilir. Vazospazm genellikle anevrizma kanamasına gecikmiş bir yanıttır ve genellikle ilk kanamadan 3 gün sonra ve 2 haftaya kadar sonra ortaya çıkabilir.

Beyin anevrizması neden oluşur?

Beyin anevrizmaların kesin nedeni hakkında herşey bilinmektedir. Yüksek tansiyon, sigara kullanımı, bazı genetik bozukluklar (Otozomal Polikistik Böbrek Hastalığı, Fibromüsküler Fisplazi, Marfan Sendromu ve Ehlers-Danlos Sendromu tip IV gibi) ve beyinde başka bir damarsal patoloji olan arteriyovenöz malformasyonları (AVM) anevrizma gelişimi riskini arttırmaktadır.

Beyin anevrizması kimlerde görülür, sıklığı nedir?

Herkeste beyin anevrizması gelişebilir. Yetişkin nüfusun yaklaşık %1 ila %5'inde beyin anevrizması olabilir. Anevrizmaların çoğu küçüktür ve hastanın yaşamı boyunca yırtılmaz. Bununla birlikte, yaklaşık olarak her yıl her 100.000 kişiden yaklaşık 10'unda yırtılmış bir anevrizma görülmektedir. Büyük anevrizmalar küçük olanlara göre yırtılmaya daha yatkındır.

Beyin anevrizması nasıl anlaşılır?

Beyin anevrizması veya anevrizmaya bağlı kanama şüphesi olduğunda birkaç farklı test yapılmaktadır.

Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması

Anevrizmadan etrafına ve/veya beynin içine kanama olasılığını araştırmak için BT taraması istenebilir. Bu görüntüleme ile beyin kanaması varlığı saptanabilmektedir. Bir damara kontrast boya enjekte edilerek yapılan BT Anjiografi taraması damar yapısını ve muhtemel anevrizmayı da gösterebilir.

Serebral dijital anjiyografi (DSA)

Anjiografi sıklıkla beyindeki arterleri görüntülemek ve bir anevrizma aramak için yapılır. Bir kateter kasıktan veya ön koldan ve arterler yoluyla boyuna yönlendirilir ve burada beynin damar sistemine bir kontrast boya salınır. Daha sonra kan damarlarının ana hatlarını çizmek ve anevrizma aramak için görüntü alınır. Bu yöntemle yapılan görüntülemelerde anevrizma saptanması oransal olarak BT anjiografiye göre başarılıdır.

Beyin anevrizması nasıl tedavi edilir?

Tedavi seçenekleri hastanın yaşına ve durumuna ve anevrizmanın boyutuna, türüne ve konumuna bağlı olarak değişir. Yırtılan ve kanamaya neden olan anevrizmalar (boyutu ne olursa olsun) ve 7 mm'den büyük anevrizmalar (yırtılmamış olsalar bile) tedavi gerektirir. Daha küçük anevrizmalar, özellikle de tesadüfen bulunmuşlarsa ve hiçbir belirtiye neden olmamışlarsa, zaman içinde izlenebilirler.

Bir anevrizma patlamamışsa, kanama riskinin 7 mm'den küçük anevrizmalar için yılda %0,05 ve 7 mm'den büyük anevrizmalar için yılda yaklaşık %1 olduğu tahmin edilmektedir. Anevrizmalar ameliyatla veya kafatasının açılmasını gerektirmeyen endovasküler bir prosedürle tedavi edilebilir.

Gözlem

Küçük, yırtılmamış anevrizmalar (çapı 7 mm'den az) yırtılmaya daha az eğilimlidir ve tedavi edilmeyebilir. Bunun yerine, anevrizma büyümediğinden ve yırtılma riskinin artmadığından emin olmak için yıllık görüntüleme ile dikkatle izlenecektir.

Ameliyat

Açık cerrahi tedavi anevrizmanın mandallanmasını (klipslenmesini) içerir. Cerrahınız geçici olarak küçük bir kafatası parçasını çıkaracak ve beynin dış zarını kesecek, anevrizmayı bulacak ve ardından anevrizmanın boynuna küçük bir titanyum klips yerleştirecek ve bu da anevrizmadan gelecek herhangi bir kanamayı önleyecektir.

Hastada anevrizma kanaması varsa, ek tedaviler gerekli olabilir. Kanamadan kaynaklanan sıvı birikiminin basıncını azaltmak için ventriküllere veya kafatasına bir şant veya dren yerleştirilebilir. Vazospazmı veya nöbet olasılığını önlemek için uygun ilaçlar verilebilir. Hastanın kan basıncı izlenecek ve daha fazla kanamayı önlemek için ilaçlarla kontrol altına alınacaktır.

Kanamış bir anevrizmanın tedavisi için ortalama hastanede kalış süresi 2 ila 3 gün, kanamış bir anevrizmanın tedavisi için ise en az 9 ila 18 gündür. Hastalar herhangi bir nörolojik değişiklik belirtisi açısından izlenir. Ameliyattan sonra nöbet önleyici ilaçlar verilebilir. Hastalar en az 6 hafta boyunca ağır fiziksel aktivitelerden kaçınmalı ve araba kullanma gibi aktivitelere ne zaman dönebileceklerini cerrahlarıyla görüşmelidir.

Beyin kanaması geçiren hastalar, kalan nörolojik ve fiziksel eksikliklerle başa çıkmak için genellikle bilişsel, mesleki ve fizik tedavi alırlar. Rehabilitasyon yoğun olabilir ve 6 ay ila 1 yıl terapi gerektirir. Rehabilitasyon dönemi uzundur ve hasta ile aile üyeleri sabırlı ve anlayışlı olmalıdır. Aile destek hizmetleri kritik öneme sahiptir.

Endovasküler girişimler

Endovasküler girişimlerde kafatasının doğrudan açılmasına gerek yoktur ve bunun yerine kasık veya ön koldan beyne giden arterler boyunca yönlendirilen bir kateter aracılığıyla gerçekleştirilir. Girişimsel bir nöroradyolog veya beyin cerrahı kateteri etkilenen artere yönlendirmek için x-ışınlarını kullanarak platin tel veya benzer malzemelerden oluşan bobinleri anevrizmaya bırakır. Bobinler anevrizmayı bloke eder. Zamanla, anevrizmayı etkili bir şekilde kapatmak için bir kan pıhtısı oluşur.

Beyin anevrizmasında tedavi sonrası izlem nasıl yapılır?

Cerrahi veya endovasküler prosedür çoğu hastada anevrizmayı tamamen yok edebilir. Nadir durumlarda anevrizmalar tekrarlayabilir. Diğer sağlık koşullarına ve kullanılan tedavi türüne bağlı olarak, anevrizmanın tekrarlamadığından emin olmak için hastalar her 2 ila 5 yılda bir izlenebilir. İyileşme 6 ila 12 hafta veya daha uzun sürebilir. Nörolojik ve fiziksel eksiklikler mevcutsa, destekleyici bir rehabilitasyon ekibi uzun vadeli iyileşmeyi iyileştirmeye yardımcı olabilir.